|
رازیانه
Foeniculum vulgar
از خانواده: Apiaceae
دیگر اسامی فارسی: بادیان ، بادیان سبز ، راجومه ، رزنه
گیاه شناسی:
رازیانه گیاهی علفی ، معطر و چند ساله که ارتفاع آن به 5/1 متر می رسد. اگر پرورشی باشد گیاهی دو ساله است. بر روی شاخه های منشعب آن خطوط طولی مشخصی وجود دارد. برگ ها سبز تیره ، پرزدار با پهنک منقسم به قطعات نازک و نخی شکل و گل ها به رنگ زرد مجتمع به صورت چتر مرکب است. پهنای دامنه گل آذین در حدود 15 سانتیمتر و دانه ها شیاردار و تخم مرغی شکل که رنگ آنها سبز تا قهوه ای روشن و میوه به طول 12-6 میلیمتر و عرض 4-2 میلیمتر می باشد. یک گرم حدود 112 عدد بذر دارد و وزن هزار دانه 3/3 گرم و استاندارد قوه نامیه 90% می باشد.
قسمت مورد استفاده:
میوه های خشک و رسیده که بخش داروئی گیاه محسوب می شود و از دو فندق بهم پیوسته تشکیل شده ، البته ریشه و برگ آن هم قابل استفاده می باشد.
ترکیبات شیمیائی:
میوه های خشک آن 4% اسانس دارد. آندوسپرم حاوی قند ، پروتئین ، 1/-12% چربی و 6-1% اسانس است. رازیانه به دو نوع تلخ و شیرین وجود دارد که از نظر ترکیب شیمیائی با هم متفاوتند ، رازیانه تلخ حاوی 60-50% آنتول و 20-10% فنچون است ولی رازیانه شیرین حاوی بیشتر از 85% آنتول و 10% متیل کاویکول و 10-1% فنچون است.
محیط شناسی و بررسی رویشگاه:
بومی مناطق مدیترانه و در فرانسه ، اسپانیا ، پرتقال و شمال آفریقا به حالت خودرو رشد می کند. در ایران در شمال ، آذربایجان ، کردستان ، کرمان و خراسان یافت می شود. در مناطق گرم که تابستان طولانی و زمستان زیاد سرد نداشته باشد سازگار است. در دمای 8-6 درجه سانتیگراد جوانه می زند ولی درجه حرارت مطلوب آن 16 درجه است اما تا 45 درجه سانتیگراد را می تواند تحمل کند همچنین گیاهی خشکی پسند است. به نظر می رسد در مناطق با بارندگی سالیانه 140 میلیمتر به بالا به صورت دیم مستقر گردد.
زراعت:
تکثیر بوسیله دانه و در بهار صورت می گیرد ، بذرها را در زمینی حاصلخیز و غنی از مواد غذائی یا زمینی خشک و غنی از آهک و در محلی گرم و آفتابگیر می کارند. اگر به صورت ردیفی کشت شود فاصله ردیف ها 40 سانتیمتر می باشد در هر هکتار 8 تا 10 کیلوگرم بذر خالص نیاز است. بهترین زمان کاشت فروردین ماه (نیمه دوم فروردین) می باشد. کشت معمولا به صورت مستقیم در زمین اصلی و بهتر است از ردیف کار غلات استفاده گردد.
نوع خاک:
لومی رسی با مواد و عناصر غذائی و ترکیبات هوموسی کافی ، PH مناسب 8-8/4 است.
نیاز کودی:
افزودن کودهای دامی در پائیز به هنگام شخم زدن صورت می گیرد ، در دومین سال کشت 150-50 کیلوگرم کود ازته ، 400-350 کیلوگرم کود فسفاته و 200-150 کیلوگرم کود پتاسه به زمین می دهند. در صورتی که میزان کودها مناسب باشد موجب افزایش محصول می گردد. می توان به روش تلفیقی از مخلوط 25 تن کود دامی به همراه 60 کیلو پتاس ، 48 کیلو فسفر و 60 کیلو ازت در هکتار استفاده کرد که عملکرد را بالا می برد.
مبارزه با علف هرز:
شخم زدن زمین قبل از کاشت ، استفاده از سموم لینورون به میزان 1/5 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت و پس از کاشت زمانی که گیاه به حالت رزت (چند برگه) است سمپاشی با سولان به میزان 20 لیتر در هکتار و در صورت لزوم از سموم مرکازین و آفالون هم می توان استفاده کرد.
زمان گلدهی و برداشت محصول:
میوه ها را قبل از رسیدن کامل هنگامی که به حد کافی سفت شده اند و به رنگ خاکستری مایل به سبز در آمده اند برداشت می کنند ، این کار از اواخر مرداد تا اواسط شهریور و تا مهر ماه صورت می گیرد از هر هکتار 6/1 تن میوه خشک بوجاری شده حاصل می شود.
خواص و کاربرد:
میوه به صورت خوراکی در مداوای سرفه ، هضم غذا ، افزایش شیر مادران ، ریشه اش اثر ادرار آور ، سبب دفع اوره و اسید اوریک ، درمان سنگ کلیه به صورت موضعی به عنوان ضد میکروب عمل می کند. در دامپزشکی از میوه آن در مصارف داخلی و خارجی و به صورت گرد برای افزایش اشتها استفاده می شود. از تفاله آن پس از تقطیر به عنوان غذای دام استفاده می شود زیرا حاوی 22/14% پروتئین و 20/12% چربی است. مصرف نصف قاشق چایخوری پودر میوه در یک استکان آب جوش توصیه می شود.
دامنه انتشار:
گرگان ، تبریز یا کردستان ، کرمان ، گیلان |