آخرین بروز رسانی 1399/03/20

اسفرزه   Plantago psyllium از خانواده: plantaginaceae   گیاه شناسی: اسفرزه گیاهی است علفی و یک ساله از خانواده بارهنگیان که ارتفاع آن 35-10 سانتیمتر و دارای برگ های باریک ، دراز ، نوک تیز و مجتمع که به صورت متقابل سه تائی بر روی ساقه قرار دارد. در سطح پهنگ آن معمولا سه رگبرک سراسری در جهت طولی دیده می شود. گل ها به صورت مجتمع در کنار برگ های قسمت انتهائی ساقه به صورت سنبله بر روی پایه بلند پدیدار است. دارای براکته (برگ های کوچک باریک) که در قاعده گل آذین قرار گرفته. گل های آن به طول 3-5/1 سانتیمتر در راس دمگل است و براکته 4 میلیمتر طول دارد و به رنگ سبز مایل به قهوه ای است. میوه آن پوشینه ، شکوفا و دو خانه ای و به طور معمول حاوی یک دانه کوچک ، لغزنده و به رنگ خرمائی در هر خانه است. وزن هزار دانه بین 7/1 تا 2 گرم و یک گرم آن حدود 720-700 عدد بذر دارد. استاندارد قوه نامیه این گیاه حدود 89% است که استاندارد تقریبا خوبی است. قسمت مورد استفاده: دانه یا بذر و برگ گیاه ترکیبات شیمیائی: قسمت های مختلف گیاه مذکور دارای گلوکزیدی به نام اوکوبین و نوعی هیدرات کربن صمغ دار به نام گزیلین به فرمول C36H55O29 است. غشاء دانه لعاب دار است به طوری که با قرار گرفتن دانه در آب پوسته خارجی آن متورم و لعاب آن خارج می شود. دانه حاوی 10% موسیلاژ طبیعی به نام همی سلولز است که در اثر هیدرولیز د- گزیلوزال-آرابینوز ، د- گالاکتوز و د- گالاکتورونیک اسید تولید می کند. اسفرزه از داروهای ملین تنفخی یا لعابدار است که باعث حجیم شدن مواد محتوی روده شده و یبوست را برطرف می کند. همچنین حاوی مقداری روغن ثابت ، پروتئین و املاح معدنی می باشد. باید توجه داشت که پودر پوسته اسفرزه را با مقدار زیادی آب مصرف کرد. محیط شناسی و بررسی رویشگاه: به حالت وحشی در نواحی مختلف مدیترانه ، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا از جمله ایران می روید. گونه Psyllium بیشتر در فرانسه و نواحی شمال غربی هند کشت می شود. نوع خودروی آن از دشت ها تا دامنه های آلپ ، روی چمنزارها ، چراگاه های طبیعی ، مزارع رها شده ، علفزارها ، کنار راه ها ، جویبارها و بیابان های بایر دیده می شود. در ارتفاعات 1100-700 متر به بالا از سطح دریا رویش دارد. زراعت: تکثیر از طریق دانه در زمینی شنی ، قابل نفوذ و شخم خرده نرم و عاری از علف هرز صورت می گیرد که 6-5 کیلوگرم بذر سالم خالص و مرغوب در هکتار جهت کشت ردیفی توصیه می شود کشت ردیفی با ایجاد شیارهائی به عمق 4-2 سانتیمتر و به فواصل 60 سانتیمتر در زمین مقدور می گردد. دانه ها را در بهار در این شیارها می کارند و غلطک ملایمی بر روی آن می زنند تا دانه ها از قشر نازک خاک پوشیده گردند بعد از نمو دانه ها و پیدا شدن گیاه آنها را طوری تنک می کنند که هر پایه از دیگری 15-10 سانتیمتر فاصله داشته باشد ، عمق زیاد باعث می شود بذور به خوبی سبز نشوند. نوع خاک: زمین شنی ، قابل نفوذ با رطوبت کافی که هر چه خاک بهتر و حاصلخیزتر باشد محصول بیشتری تولید می شود. نیاز آبی: بسته به نوع خاک ، درجه حرارت محیط و میزان بارندگی دارد تا زمانی که بذر سبز نشده هر 4 روز یک بار آبیاری انجام می شود و بعد از سبز شدن هر 10-7 روز یک بار ، تقریبا از زمان کاشت تا برداشت بایستی مزرعه را 12 بار آّبیاری کرد. نیاز کودی: همراه با شخم 200 کیلوگرم کود اوره ، 100 کیلوگرم کود فسفره که معادل 225 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل 45% است در هکتار به زمین می دهند. مبارزه با علف های هرز ، آفات و بیماری ها: دفع علف های هرز و وجین بعد از آنکه گیاه 4 برگه شد لازم می شود. به دلیل تأثیر احتمالی مواد شیمیائی بر مواد مؤثره دانه اسفرزه از بکار بردن این مواد به عنوان مبارزه شیمیائی خودداری می کنند البته قبل از کاشت می توان از سم رانداپ به مقدار 300 گرم در حین شخم بهاره استفاده کرد. برداشت: برگ ها در هنگام گلدهی از خرداد تا مرداد و دانه ها در اواخر مرداد جمع آوری می شود ، برای این کار گیاه را از ساقه قطع می کنند و میوه را باید قبل از ریزش جمع آوری کرد و با تکان دادن گیاه میوه ها را از سنبله جدا کرد. محل انتشار: شمال ایران ، تهران ، رشت ، لرستان ، کردستان ، جهارمحال و بختیاری ، خوزستان ، ایلام ، فارس ، کرمان و در اصفهان می روید. خواص و کاربرد: پودر پوسته بذر باعث رفع یبوست ، برگ آن التیام دهنده زخم و جراحات و لعاب دانه در صنعت در تهیه آهار برای پارچه کاربرد دارد. 3-2 گرم بذر در یک لیوان آب در درمان یبوست مؤثر است همچنین این گیاه دارای طبع بسیار خنک می باشد.