آخرین بروز رسانی 1399/03/20

بادرنجبویه   Melissa Officinalis از خانواده: Laminaceae   دیگر اسامی فارسی: وارنگبو ، بادرنجبویه ، بادرنجوبه گیاه شناسی: بادرنجویه گیاهی علفی چند ساله و پر شاخه به ارتفاع 80 – 30 سانتی متر و برگ های پهن و تخم مرغی شکل به طول 6 – 3 سانتی متر ، و به صورت متقابل به رنگ سبز تیره با سطحی ناصاف و برجستگی های متعدد ، گل ها در قسمت فوقانی گیاه و در زاویه برگ ها تشکیل می شود غنچه ها معمولا زرد کم رنگ ، که پس از بازشدن به گل های سفید یا بنفش تبدیل می شوند. میوه فندقه 4 قسمتی و طول آن 5/1 – 1 میلیمتر است. گل ها اواسط تابستان ظاهر شده و بوی معطر آن باعث جلب حشرات به خصوص زنبور عسل می شود. بذر به رنگ تیره و براق (سیاه رنگ) دیده می شود. ریشه کوچک استوانه ای ، سخت و به نسبت منشعب است. در یک گرم حدود 1500 عدد بذر هست و وزن هزار دانه 7/0 – 6/0 گرم است. قسمت مورد استفاده: برگ های بدون دمبرگ و سرشاخه گلدار ترکیبات شیمیائی: حاوی 5/0 – 2/0% اسانس اما برگ ها حاوی اسانس بیشتری هستند. مهمترین ترکیبات آن شامل سیترونال (50 – 20%) سیترال ، ژرانیول لینالول و استات و گنول ، تانن ، کامفر قندهای مختلف و مواد رزینی است. محیط شناسی و بررسی رویشگاه: به صورت خودرو در اراضی کوهستانی ، کنار جاده ها و بعضا سایه درختان و تا ارتفاع 1800 متری رویش دارد. رویش در مناطق با بارندگی 140-120 میلیمتر هم دیده شده ، به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. دمای مناسب جوانه زنی 20-18 درجه و دمای مطلوب رشد 30-20 درجه است بادرنجبویه برای مدتی قادر به تحمل دمای پائین (25- ، 20-) درجه نیز می باشد ریشه طویل و قادر به جذب رطوبت از اعماق است و برای مدتی خشکی را تحمل می کند. رویش گیاه در سایه نه تنها سبب کند شدن رشد و نمو می شود بلکه در کاهش کمیت و کیفیت اسانس مؤثر است. زراعت: از طریق بذر و قطعات ریشه دار تکثیر می یابد ، ولی بذر به کندی رشد می کند و قطعات ریشه دار را از گیاه مسن جدا می کنند ، اواخر پائیز زمان مناسبی برای کشت مستقیم است که به فاصله 60 سانتی متر و عمق 5/1-1 سانتی متر انجام می شود و 10-8 کیلوگرم بذر خالص در هکتار نیاز دارد. کشت غیرمستقیم در خزانه هوای آزاد در بهار (اواخر فروردین – اوایل اردیبهشت) و در خزانه زیر پلاستیک اواخر زمستان (اواخر بهمن) انجام می شود فاصله ردیف ها در کشت خزانه ای 30-25 و عمق 5/0 ، و برای هر هکتار 5/0 کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب است از هر متر مربع محیط خزانه300-250 نشا به دست می آید. اواخر تابستان زمان مناسبی برای انتقال نشا است. نشا را در زمین اصلی به فاصله 60-50 سانتی متر و به فاصله های ردیفی 40-30 سانتی متر از هم می کارند. برای هر هکتار 60-50 هزار نشا نیاز است. چون گیاه 5-4 سال در زمین می ماند لذا باید تناوب کشت با سایر گیاهان رعایت شود. نیاز آبی: اوایل کشت ، آبیاری مرتب و منظمی نیاز دارد. زمانی که ریشه پائین می رود ، نیاز آبی کمتر و مقاوم به کمبود آب می شود. در خاک های با بافت متوسط و غنی از ترکیبات کلسیم و عناصر غذائی قادر است خشکی را تحمل کند. نوع خاک: در هر خاکی می روید ، خاک با بافت متوسط و غنی از ترکیبات کلسیم و مواد و عناصر غذائی برای رشد گیاه مناسب است PH مناسب 8 تا 8/4 . نیاز کودی: 30 – 25 تن کود دامی پوسیده قبل از کشت ، 70 – 50 کیلوگرم کود ازته ، 60 – 50 کیلوگرم کود فسفره ، 100 – 800 کیلوگرم کود پتاسه در هکتار در سال اول ، کشت و در سال های بعد بسته به میزان حاصلخیزی زمین زیرکشت ، کود کامل و به خصوص کود ازته ضروری می باشد. زمان گلدهی و برداشت محصول: برداشت از سال اول شروع و فقط یک بار صورت می گیرد ولی از سال دوم به بعد 3 – 2 بار برداشت امکان پذیر است. اولین برداشت در اواخر تیر ، دومین برداشت در اواسط شهریور و سومین برداشت در اواخر مهر انجام می شود. پیکر رویشی از 4 – 5 سانتی متر بالای سطح خاک برداشت می شود. دوام گیاه معمولا تا چهار سال می باشد ولی در صورت مراقبت کافی و مدیریت مناسب تا 10 سال ادامه می یابد. برای افزایش کیفیت ماده مؤثر باید برگ ها را از ساعت 9 صبح به بعد که شبنم برطرف شده برداشت کرد. عملکرد پیکر رویشی 20 – 10 تن در هکتار است که در صورت خشک کردن به 4 – 2 تن تعلیل می یابد که عملکرد برگ خشک آن 1 – 7/0 تن در هکتار می شود. بذر از اوایل شهریور به بعد قابل برداشت می باشد. اگر هدف جمع آوری بذر باشد برداشت ، یک بار انجام می شود و لازم است قبل از رسیدن کامل جمع شود که معمولا عملکرد آن 300 – 150 کیلوگرم در هکتار است. خواص: نیرو دهنده ، ضد تشنج ، مقوی معده ، تسهیل کننده عمل هضم ، معرق ، پائین آورنده قند خون و جلوگیری از ریزش مو. محل انتشار: اطراف تهران ، کرج ، قزوین ، کرمان ، جنگل گلستان ، گنبد کاووس ، آذربایجان ، کرمانشاه ، لرستان ، گیلان. نکته: بادرنجبویه دارای قوه رویشی کمی است لذا برای افزایش آن بذرها را به مدت 20 – 16 ساعت باید در آب با دمای مجیط خیساند یا اینکه 48 ساعت در دمای صفر درجه سانتی گراد قرار داد.